کارشناسان: برخورد زباله فضایی با کپسول فضانوردی چین، نیاز به یک سرویس نجات فضایی را آشکار می‌کند

«ما اکنون در عصری به سر می‌بریم که دولت‌ها و شرکت‌های متعددی در حوزه فضا فعالیت دارند. بنابراین، این تحول دیگر به این معنا نیست که فقط یک سازمان برای نیازهای خود به فکر نجات فضایی باشد.»

چین اخیراً بازگشت خدمه شنژو ۲۰ خود را از ایستگاه فضایی تیانگونگ عمداً به تأخیر انداخت. دلیل این کار، برخورد احتمالی یک زباله فضایی بود که باعث ترک خوردن پنجره کپسول بازگشت خدمه شده بود.

مقامات فضایی چین، لغو بازگشت خدمه به زمین در ۵ نوامبر را اولین اجرای موفقیت‌آمیز «روش بازگشت جایگزین» در تاریخ برنامه ایستگاه فضایی این کشور نامیدند. این سه فضانورد چینی (تایکونورد) سرانجام در تاریخ ۱۴ نوامبر با یک فضاپیمای جدید اما «قرض گرفته شده» شنژو ۲۱ به زمین بازگشتند. اما این اقدام باعث شد که خدمه سه‌نفره شنژو ۲۱ با یک فضاپیمای آسیب‌دیده و متصل به ایستگاه باقی بمانند که برای ورود مجدد به جو ناامن تشخیص داده شده است.

و اکنون، تکنسین‌ها در حال آماده‌سازی فضاپیمای شنژو ۲۲ و راکت آن برای پرتاب به سمت ایستگاه تیانگونگ در حالتی هستند که طبق گزارش‌ها بدون سرنشین خواهد بود. این مأموریت در ابتدا قرار بود در سال ۲۰۲۶ به همراه فضانوردان انجام شود.

یک زنگ خطر

طرفداران ایجاد یک قابلیت نجات فضایی معتقدند که این حادثه یک زنگ خطر و همچنین فراخوانی برای تشکیل سازمانی است که این ظرفیت را شکل دهد.

یان اوزبورگ، مهندس ارشد در دپارتمان مهندسی و علوم کاربردی شرکت RAND در پیتسبورگ، گفت که این توانایی نه تنها برای پروازهای فضایی دولتی، بلکه به‌ویژه برای حمایت از کسب‌وکار رو به رشد پروازهای فضایی بخش خصوصی ضروری است. RAND یک اندیشکده سیاست‌گذاری جهانی است.

اوزبورگ به وب‌سایت Space.com گفت: «برنامه‌های دولتی معمولاً در مقایسه با مأموریت‌های خصوصی، زمان و بودجه بیشتری برای رویه‌های اضطراری خود در اختیار دارند. همچنین، مأموریت‌های دولتی معمولاً به ایستگاه‌های فضایی می‌روند» که می‌توانند به عنوان «پناهگاه‌های امن» عمل کنند.

اوزبورگ اظهار داشت که یکی از الزامات برای نجات فضایی، وجود سیستم‌های اتصال سازگار یا روش‌هایی برای انتقال فضانوردان از یک فضاپیمای دچار سانحه به یک فضاپیمای دیگر است.

اوزبورگ افزود، همچنین به سیستم‌های ارتباطی سازگار و نیز رویه‌ها و مسئولیت‌های هماهنگی نجات تثبیت‌شده نیاز است؛ مشابه آنچه در چند دهه گذشته در دنیای دریانوردی تکامل یافته است.

استانداردهای فضایی

سؤال این است که چین برای فضاپیمای شنژو و سیستم اتصال ایستگاه فضایی خود از چه استانداردهایی استفاده کرده است؟

جیمز لوئیس، سرپرست موقت و رئیس کمیته استاندارد بین‌المللی سیستم اتصال (IDSS) ناسا در بخش مهندسی سازه در مرکز فضایی جانسون در هیوستون است.

لوئیس به Space.com گفت: «این سؤال بسیار خوبی است. از آنجایی که طبق قوانین ایالات متحده ما حتی از گفتگو با چین منع شده‌ایم، پاسخ روشنی در مورد اینکه آیا آنها از سند تعریف رابط IDSS پیروی می‌کنند یا اهداف آن را برآورده می‌سازند، نداریم.»

لوئیس گفت، درک آنچه در طرف چینی در جریان است «اساساً به اطلاعاتی محدود می‌شود که می‌توانیم از اینترنت به دست آوریم، و روس‌ها نیز در مورد همکاری خود با چین در این زمینه با ما سکوت کرده‌اند.»

سازگاری

لوئیس افزود، آنچه تصور می‌شود این است که طراحی چین بر اساس سیستم اتصال روسی «سیستم اتصال جانبی آندروژینوس» (APAS) است که خود مبنای استاندارد بین‌المللی سیستم اتصال نیز محسوب می‌شود.

لوئیس گفت: «اما ما هیچ ایده‌ای نداریم که آیا این سیستم واقعاً سازگار است یا خیر.»

لوئیس خاطرنشان کرد: «می‌توانم تصور کنم که چین و روسیه سازگاری را حفظ کرده‌اند، زیرا انتظار دارم که آنها برای همکاری‌های فضایی آینده برنامه‌ریزی می‌کنند. اگر طراحی چین تقریباً یک کپی دقیق از مشخصات APAS باشد، احتمال زیادی وجود دارد که با سایر سیستم‌های اتصال مبتنی بر IDSS برای اتصال نرم و قفل شدن سازه‌ای سازگار باشد، اما برای انتقال نیرو/داده یا سیالات که در حال حاضر در سند IDSS مشخص نشده‌اند، سازگار نخواهد بود.»

خبر خوب

گرنت کیتس، رهبر ارشد پروژه در عملیات پرتاب مؤسسه ایمنی فضایی در شرکت Aerospace Corporation می‌گوید خبر خوب این است که چین متوجه آسیب‌دیدگی فضاپیمای شنژو ۲۰ شده است.

کیتس گفت این موضوع نشان می‌دهد که چین قبل از استفاده از فضاپیماهای خود برای بازگرداندن فضانوردان از ایستگاه تیانگونگ، آن‌ها را بازرسی می‌کند.

کیتس گفت: «می‌توان تصور کرد که اگر آنها متوجه این آسیب نمی‌شدند و خدمه‌شان با یک فضاپیمای ناامن بازمی‌گشتند، چه پیامد بسیار ناگواری می‌توانست در پی داشته باشد.»

برایان ویدن، مدیر سیاست‌گذاری مدنی و تجاری در مرکز سیاست و استراتژی فضایی شرکت Aerospace Corporation، بر محیط در حال تغییر بهره‌برداری از فضا تأکید کرد.

ویدن به Space.com گفت: «ما اکنون در عصری هستیم که دولت‌ها و شرکت‌های متعددی در فضا فعالیت دارند. بنابراین، این تحول دیگر به این معنا نیست که فقط یک سازمان برای نیازهای خود به فکر نجات فضایی باشد. بلکه، سؤال این است که جامعه جهانی چگونه به نجات فضایی به شیوه‌ای یکپارچه‌تر میان مأموریت‌های مختلف، آژانس‌های گوناگون و کشورهای متفاوت می‌اندیشد؟ این مسئله به دلیل نیاز به ارتباط و تعامل، بسیار دشوارتر است.»

زباله‌های فضایی: مسئله‌ای مبتنی بر شانس

مارلون سورج، عضو فنی و مدیر اجرایی مرکز مطالعات زباله‌های مداری و بازگشتی (CORDS) در شرکت Aerospace Corporation است.

سورج گفت، تا به امروز جزئیات زیادی در مورد برخورد اخیر چین با زباله‌های مداری منتشر نشده است. او با اشاره به تلاش‌های قابل توجه ناسا برای محافظت از ایستگاه فضایی بین‌المللی در برابر برخورد زباله‌های فضایی، خاطرنشان کرد: «این رویداد همیشه یادآور خوبی است که زباله‌هایی در فضا وجود دارد و ما باید به این موضوع فکر کنیم.»

سورج گفت: «در این مورد، اگر آنها نگران برخورد با بخشی از وسیله بازگشت خود بوده‌اند، می‌توانم درک کنم که چرا احتیاط کرده‌اند… چنین اتفاقی می‌تواند عواقب بسیار جدی داشته باشد.»

سیستم پرتاب بر حسب نیاز

کیتس اشاره کرد که چین در گذشته اعلام کرده است که یک سیستم «پرتاب بر حسب نیاز» ۱۰ روزه دارد. او گفت: «اگر آنها نیاز به انجام یک عملیات نجات داشته باشند، خواهیم دید که آن را اجرا می‌کنند.» اما اینکه فضانوردان این کشور تا چه حد در وضعیت اضطراری قرار دارند، مشخص نیست.

با این حال، کیتس گفت که این حادثه در برنامه پروازهای فضایی سرنشین‌دار چین یادآور این است که «باید در جهت داشتن سیستم‌های سازگار حرکت کرد. و این فقط به سیستم‌های اتصال محدود نمی‌شود، بلکه لباس‌های فضایی و قابلیت‌های ارتباطی را نیز شامل می‌شود.»

کیتس گفت، در حالی که توافق عمومی بر سر وجود این نیاز وجود دارد، اما در حال حاضر اراده‌ای برای پیشبرد موضوع نجات فضایی «برای ایجاد سیستم‌ها و استقرار آنها به منظور امکان‌پذیر ساختن عملیات نجات در آینده» وجود ندارد.

برای مثال، وضعیت دو ایستگاه فضایی سرنشین‌دار کنونی، یعنی ایستگاه فضایی بین‌المللی و تیانگونگ را در نظر بگیرید. آنها در مدارها و شیب‌های مداری متفاوتی قرار دارند. کیتس گفت: «ما احتمالاً سوخت کافی برای جهش از یک ایستگاه به ایستگاه دیگر را نداریم.»

کیتس در پایان با توجه به معاهده فضای ماورای جو سازمان ملل در سال ۱۹۶۷ و مفاد آن در مورد نجات فضانوردان، نتیجه‌گیری کرد: «ما هنوز به آن نقطه نرسیده‌ایم. راه درازی در پیش است.»