اواخر دههٔ ۲۰۰۰ یک دورهٔ شگفتانگیز برای عکاسی دیجیتال بود؛ فناوری نوپای آن با ابداع نوآوریهای جدید بهتدریج جایگاه خود را پیدا میکرد. با این حال، یک طرح سنسور وجود داشت که میتوانست همه چیز را تغییر دهد: یک سنسور CCD فولفریم ۶ مگاپیکسلی ساخته شرکت فیلیپس. اگرچه این سنسور بهطور گستردهای فراموش شده بود، اما بهدلیل فعالیت در Reddit باز هم به یاد مردمان درآمد. در ادامه مینگریم به آنچه پایهٔ دوربینهای DSLR مدرن شد و بهنظر میرسد فرصتی از دست رفته بود.
بر اساس یک پست در subreddit r/Cameras در Reddit، ما متوجه شدیم که این سنسور در یک مطلب طولانی بهطور ویژهای ذکر شده است. در واقع، در مقالهای از سال ۱۹۹۹ در DPReview، هِرمان پیک، دانشمند ارشد فیلیپس، در نشست بینالمللی دستگاههای الکترونی (IEDM) به معرفی سنسور ۶ مگاپیکسل پرداخته بود و گفت: «این بزرگترین تعداد پیکسل و کوچکترین اندازه پیکسل برای یک دوربین ثابت دیجیتال است که تا بهحال در جهان منتشر شده است.»
طبق گزارش، این سنسور با استفاده از فرایند CCD ۰.۵ میکرونی ساخته شده و ابعاد ۹.۱۱ میلیمتر در ۶.۰۷ میلیمتر داشته است. علاوه بر این، با بهکارگیری تکنیکهای جدید، مشکل جریان تاریک را کاهش دادند. در نتیجه، جریان تاریک تنها ۸۰۰ پیکواامپر بر سانتیمتر مربع و دامنهٔ دینامیک ۶۳ دسیبل ثبت شد. در واقع، این سنسور بهعنوان یک گزینهٔ توانمند که میتوانست کیفیت CMOS را پشت سر بگذارد توصیف شد؛ چیزی که مصرفکنندگان قطعاً بهدنبال آن بودند.
لحظهٔ از دسترفتهٔ فولفریم در پنتاکس
در سال ۲۰۰۱، پنتاکس اولین نمونهٔ پروتوتایپ فولفریم DSLR خود به نام MZ‑D را ساخت؛ این دوربین تحت الگوگیری از دوربین ۳۵ میلیمتری SLR خود، یعنی MZ‑S، طراحی شده بود. ظاهر این دوربین شبیه به سری 1‑D کانن بود که همان سال معرفی شد. تفاوت اصلی این بود که Canon 1D از یک سنسور APS‑H با رزولوشن ۴.۱ مگاپیکسل استفاده میکرد؛ به عبارت دیگر، این سنسور فولفریم نبود و نسبت برش ۱.۳× داشت.
در حالی که DSLR پنتاکس عملی شد، سنسور فیلیپس به دلایل مختلف مثل تاخیر در تولید، هزینههای بالای ساخت، ناسازگاریها و مشکلات دیگر بهسر رسید و پروژه را بهسختی پیش برد و دوربین هرگز بهپتانسیل کامل خود دست نیافت. در واقع، این مشکل باعث شد که شرکت بیش از یک دهه راهاندازی فولفریم خود را بهتاخیر بندازد. فقط در سال ۲۰۱۶ بود که پنتاکس مدل K‑1 را معرفی کرد؛ این زمان نسبتاً دیر بود، چراکه دوربینهای بدون آینه (mirrorless) مدت کوتاهی پس از آن به سراغ بازار آمده بودند. اگر این پروژه موفق میشد، پنتاکس میتوانست بهراحتی صحنهٔ اولیهٔ دوربینهای دیجیتال را بهتصرف خود درآورد.
Contax N Digital: DSLRای که خیلی دیر رسید
اگرچه پنتاکس نتوانست به پتانسیل کامل خود برسد، Contax سعی کرد مرزهای جدیدی بگشاید. این شرکت در سال ۲۰۰۲ مدل Contax N Digital را معرفی کرد که ادعا میکرد اولین دوربین فولفریم جهان است و چند ماه پیش از Canon 1Ds با حسگر ۱۱ مگاپیکسلی خود پیشی گرفت. Contax N Digital بر پایهٔ دوربین فیلمی ۳۵ میلیمتری N1 ساخته شد و توانست از لنزهای Carl Zeiss بهرهبرداری کند.
اما پس از مدت کوتاهی، نسخهٔ Contax با مشکلاتی مانند نویز در تصاویر، گرمای بیش از حد، مشکلات باتری و نیاز به CD برای پردازش فایلهای RAW مواجه شد. به همین دلیل، Contax تنها در طول سه سال بعد از عرضه این دوربین را از بازار پسگیری کرد و شرکت Kyocera نهایتاً خط تولید Contax را بهطور کامل متوقف کرد.
پساززندگی سنسور
اگرچه سنسور فیلیپس بهطور کامل بهکار نرفته بود، اما کاملاً رها نشد. برخی فرمتهای رسانهای همچنان از بُکهای دیجیتال استفاده میکردند. برای مثال، «EyeLike» از Jenoptik که بر پایهٔ سنسور ۶ مگاپیکسلی ساخته شده بود، و اندازهٔ ۲۴×۳۶ میلیمتری آن در آن زمان قابلاستفادهتر بهنظر میرسید.
در حالی که Contax N Digital هنوز بین برخی علاقهمندان بهعنوان یک محصول فراتر از زمان شناخته میشود، این دستگاه نمادی است از دورهای که عکاسی بهدنبال مسیرهای ناگفته و شگفتانگیز میرفت. سنسور فیلیپس فرصتی برای خلق چیزی بزرگ داشت، اما همچنان یادآور این واقعیت است که «زودآمدن» لزوماً بهمعنی آمادگی برای کاوش در سرزمینهای ناشناخته نیست.